Tijdens deze deelnemersspecial van ECP stond de digitale transformatie in de zorg centraal. Onder leiding van dagvoorzitter Lies van Gennip kwamen diverse sprekers, praktijkvoorbeelden en beleidsinitiatieven samen. De rode draad: hoe maken we de zorg toekomstbestendig, veilig en mensgericht?

Verbinden en samenwerken

Arie van Bellen (Directeur ECP), benadrukte het belang van samenwerking in een tijd van digitale verandering. De zorg is een van de belangrijkste maatschappelijke thema’s en vraagt om een betrouwbare, kansrijke digitale samenleving. ECP speelt hierin een verbindende rol tussen publieke en private partijen.

Beleidsvisie en databeschikbaarheid

Bianca Rouwenhorst, Bianca Rouwenhorst (Directeur Informatiebeleid/CIO – Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn & Sport), schetste de urgentie: de zorgvraag groeit, het aantal professionals daalt. Zorg wordt steeds vaker domein-overstijgend geleverd, maar systemen en standaarden sluiten onvoldoende op elkaar aan. Initiatieven zoals het Mijn Gezondheidsoverzicht (MGO) en Persoonlijke Gezondheidsomgevingen (PGO) dragen bij aan betere databeschikbaarheid. De Nationale Visie en Strategie (NVS) zet in op infrastructuur, standaardisatie, privacybescherming en vertrouwen.

Wat opvalt is de enorme inzet die zorgprofessionals leveren. Die zijn nodig omdat de uitdagingen rond databeschikbaarheid groot zijn. Begeleidingsethiek helpt om vertrouwen in data en technologie te versterken. Een recente gebeurtenis zoals het datalek bij het bevolkingsonderzoek onderstreept het belang van blijvende aandacht voor informatieveiligheid. Databeschikbaarheid werkt alleen als mensen vertrouwen hebben in het systeem. ECP draagt hieraan bij door programma’s te ontwikkelen die de zorg verbeteren – met als uitgangspunt dat het uiteindelijk altijd om mensenwerk draait.

Digitale veiligheid als randvoorwaarde

Wim Hafkamp (Directeur Z-CERT), tekende samen met Arie van Bellen een intentieverklaring voor samenwerking. Z-CERT richt zich op cybersecurity in de zorg. Menselijk gedrag speelt een grote rol in datalekken. Dreigingen zoals phishing via samenwerkingspartners (AITM-aanvallen) en ransomware vragen om bewustzijn en monitoring. Z-CERT ontwikkelt jaarlijks een dreigingsbeeld Cybersecurity Dreigingsbeeld voor de zorg 2024 – Z-CERT en werkt aan een dreigingsradar.

Nathalie Middendorp (Projectcoördinator Informatieveilig gedrag in de zorg & Digivaardig in de zorg) presenteerde het programma voor informatieveilig gedrag in de zorg. Met tools zoals de Wegwijzer en phishing-simulaties wordt gedragsverandering gestimuleerd.

Begeleidingsethiek: technologie met waarden

Daniël Tijink (Programmalead Aanpak Begeleidingsethiek & MT-lid – ECP) en Ingeborg van der Oord (Directeur – Warkhouse) vertelden over de Aanpak Begeleidingsethiek. Technologie verandert de zorg, maar moet ook aansluiten bij waarden zoals autonomie, betrouwbaarheid en efficiëntie. Via casussen zoals beeldcontact, valpreventie en leefcirkels werd getoond hoe ethiek praktisch kan worden ingezet. Betrokkenheid van patiënten, mantelzorgers en professionals is essentieel. Deze verslagen worden openbaar gedeeld om gezamenlijk te leren op hun website.

Digitaal vaardig worden

Suzanne Verheijden (Programmamanager – Digivaardig in de zorg), Changuna Bijvank (Teammanager & projectleider – Icare Verpleging & Verzorging) en Nelleke Kloosterman (Assistent projectleider – Icare Verpleging & Verzorging) lieten zien hoe Icare werknemers helpt met digivaardigheden.

Het is essentieel dat zorgorganisaties hun medewerkers faciliteren om digitaal vaardiger te worden. Een model werd getoond met vier type medewerkers in zorgorganisaties. Dit geeft handvatten voor welke middelen elk type nodig heeft. Een net afgerond rapport liet zien dat er in de ouderenzorg 140 minuten en in de huisartsenzorg 4 uur per medewerker bespaard kan worden op een werkweek van 32 uur (lancering volgende week, zie hier).

Schaamte speelt niet zelden een rol als het gaat om hulp vragen bij digivaardigheden, zowel op de werkvloer als in de bestuurskamer. Technologie is vaak gericht op de digivaardige professional, maar het is cruciaal om alle lagen van de organisatie mee te nemen. Uiteindelijk levert digivaardigheid tijd op voor de medewerkers die men kan besteden aan aandacht voor patiënten.

Praktijkvoorbeeld: Icare

Bij Icare is Suzanne projectleider DIVA en trainer van de digicoaches. Haar aanpak is niet top-down, maar met betrokkenheid van alle afdelingen – van communicatie- tot kwaliteitsafdeling en verpleegkundigen. Medewerkers weten soms niet wat phishing is of gaan inefficiënt om met wachtwoorden. De digicoach is geen ICT’er, maar iemand die begrijpelijk kan uitleggen en zichtbaar is in het team.

Paneldiscussie: Van bottum-up naar systeemverandering

In het panel zaten Wim Hafkamp, Ingeborg van der Oord, Changuna Bijvank en Arie van Bellen. Lies vraagt hen wat hun droom is voor de zorg. Ingeborg gelooft in participatie en sprak over maatschappelijke diensttijd, waarbij jongeren ouderen helpen met digitale vaardigheden. Changuna benadrukte het belang van het wegnemen van schaamte. Arie riep op tot systeemverandering: van best practices naar massa. Dat moeten we samen voor elkaar krijgen. Wim pleitte voor meer regie vanuit VWS en centralisatie om versnippering tegen te gaan.

De combinatie van praktijkinitiatieven en beleidskracht is essentieel. Samenwerking, daadkracht en prioritering zijn nodig om de digitale transformatie te versnellen.

Slotboodschap

De dag eindigde met een krachtige oproep: investeer in digitale vaardigheden, informatieveiligheid en ethiek. De zorg is mensenwerk, en technologie moet daarin ondersteunend zijn. Samen kunnen we de zorg toekomstbestendig maken – vaardig, veilig en waarde(n)vol.